Botuar më 18.VIII.2008
Katarsis do të ishte njësim i spektatorit të artit me modelin e krijuar prej tij. Kjo nënkupton pastrimin e pasioneve jo vetëm dhe jo thjeshtë nga mëshira dhe frika, që ndjen prej përjetimit të subjekteve artistike, por mbi të gjithë regjistrimi në qënien tënde i vlerave të reja komplekse të artit. Katarsisi paraqitet jo vetëm në muzikë e në art, por në çdo situatë me të cilën njeriu merr diçka për vete, për të pastruar dhe për të futur në vetvete atë, në mënyrë të pavetëdijëshme por të efekshme.
Mr. Ilir Ramadani
Njeriu në jetën e përditshme dhe në mënyrë të përgjithësuar shpreh mendimet e tija individuale, ndonjëherë edhe të pa menduara që do të jenë në dëmë të tjetërit, duke u bërë edhe vet pjesë e dëmit të shkaktuar për situatën që do të pasoj dhe do të jetë ai vet protagonist i krijimit të frikës së shkaktuar këtyre mendimeve. Ekziston një mënyrë e veçantë e daljes nga kjo situatë, që me anë të muzikës krijohen premise për tejkalimin dhe krijimin e katarsisit. Çka në të vërtet kuptojmë me katarsisin në art - muzikë? Cila është rëndësia e katarsisit në jetën e artistit dhe në shoqëri? Përse njeriu përjeton brenda vetvetës katasisin dhe cila është baza për përjetimin e tij? Këtyre pyetjeve do t’i përgjigjemi në mënyrë të thjeshtë dhe të përgjithshme që kanë të bëjnë me gjendjen e njeriut dhe midis raporteve të tij që krijojnë katasis. Gjendja psikologjike - shpirtërore e secilit individit kalon nëpër faza dhe segmente kohore, ku këto faza janë të njejta për të gjithë ata që në veten e tyre paraqesin interesin dhe ndjeshmërin për natyrën e problemeve të të gjithë njerëzve. Katarsis është emocion dhe ndjeshmëri ndaj vuajtjeve që sjellin tek njerëzit situatat e caktuara. Situatë post artisike-pastrim i emocioneve me anën e mëshirës dhe frikës. Një shkallë e ndjeshmërisë njerëzore, individuale, një stimulim për të dal nga vetvetja–uni, solodarizim me fatet e njerzëve tjerë, vuajtje e përbashkët, guxim i përbashkët. Veprimi katarsis është një ndryshim psikik i pranuar në mënyrë të vetvetishme e të pakuptueshme nga individi. Katarsis nënkupton përfundimin paqësor e të përkryer të çdo vepre (Gëte). Katarsis do të ishte njësim i spektatorit të artit me modelin e krijuar prej tij. Kjo nënkupton pastrimin e pasioneve jo vetëm dhe jo thjeshtë nga mëshira dhe frika, që ndjen prej përjetimit të subjekteve artistike, por mbi të gjithë regjistrimin në qënien tënde i vlerave të reja komplekse të artit. Katarsisi paraqitet jo vetëm në muzikë e në art, por në çdo situatë me të cilën njeriu merr diçka për vete, për të pastruar dhe për të futur në vetvete atë, në mënyrë të pavetëdijëshme dhe të efekshme. Ja do të mundohem ta ilustroi një shembull me të cilin njeriu përjeton katarsis: Përderisa një gjyqëtar gjatë procesit të gjykimit të një të pandehuri (i cili pafajsisht është i akuzuar dhe mbahet në burg për vepër penale), në këtë moment gjyqtari bëhet pjesë e individit të pafajshëm nga njëra anë (hyn dhe bëhet bashkëpjesmarrës i vuajtjeve në shpirtin e tij) dhe nga ana tjetër është zbatues i ligjit. Përjetimi i katarsisit është vetëm atëherë kur gjyqtari del nga mendimet e veta të trubullta (atëherë kur dikush i afrohet dhe i thotë: hej zgjohu nga mendimet). Katarsis nuk është i barabartë me të gjithë efektet e mundshme të artit, por ai është, megjithatë, një formulë e thjeshtë, e përmbledhur e gjithë funksioneve artistike. Ai është një situatë psikike e pashmangshme dhe e natyrshme, situatë që funksionon, vepron në çdo gjendje të njeriut, përmes emocioneve, psikikës, dhe ndjeshmëria që ka për çdo rast. Aristoteli e demostronte fare thjeshtë si pastrim i pasioneve me anën e mëshirës dhe të frikës, gjë që do të thotë se veprimi i tij bëhet funksional pas përfundimit të tragjedisë, në kohën bosh mes vetë tragjedisë dhe spektatorit. Kur mbaron ëndërra, atëherë tek individi sulmon katarsi për qëllim të futjes së kësaj pjese në vetëveten tonë, në mënyrë të pavetëdijëshme dhe të efektëshme. Në qoftëse një ngjare shkakton vuajtje (greq-eleos), apo (tmerr-fabos) analiza e kësaj ngjarjej të çon drejtë pastrimit (katarsis) të ndjenjave. Spektatori i artit është i inkurajuar të gjejë në veprën artistike diçka nga vetja e vet, një pjesë të unë-it që përpëlitet dhe vështirë se mund ta emërtojë vetveten në kushtet e garës shoqërore për ekzistencë. Kjo do të demostronte një mënyrë të organizimit të njeriut në aspekt të përmbushjes së jetës artistike, në të cilën vepron katarsisi dhe në bashkëqenie me të gjitha efektet që sjell në riorganizimin emocional dhe shpirtëror të tij. Si shfaqet katarsisi përmes muzikës? Në këtë pyetje do të përgjithësojmë atë që sjell katarsis. Qysh në Greqinë e lashtë u pa se përmes tragjedisë greke u arrit tek spektatori në një masë goxha të lartë bashkëqenia me vuajtjet dhe qëndrimi i tyre ndaj mëshirës. Andaj, përjetimi dhe shprehja e saj në muzikë na bënë të rindërtojmë dhe të riorganizojmë mënyrën e efektshme të veprimit katarsis. Ndjeshmëri, që vepron në mënyrë të pavetëdijëshme tek njeriu dhe rezultati i tij paraqet promisa të larta në avancimin drejtë jetës artistike. Çdo vepër e artit - muzikës, në bërthamën e saj, si dhe në paraqitjen e saj tek çdo spektatori, artëdashësi, tek njeriu me shpirt human – pjesë e ngjarjeve që zhvillohen në kohën e caktuar, emocionalisht bartë në mënyrë të drejtpërdrejt dhe të pa vetëdijëshme fenomenin e katarsisit, pjesë e asaj që quhet bashkëndjesi e vuajtjeve individuale të shoqëruara me frikën e mendimit. Në çdo vepër artistike, njeriu gjenë efektet e katarsisit, veprimin e tij duke na bërë të ndjeshëm për të qenë edhe vetë pjesë atyre emocioneve që shkaktojnë pastrim nga e trubullta, rigjenerimin organik të mendimeve dhe rikrijimin tonë në aspekt të funksionimit sa më të përgjithësuar, duke qenë bashkëpërjetues i gjendjeve të krijuar nga muzika-në mënyrë të pavetëdijëshme dhe efektive. Katarsisi në muzikë të drejton në përmbledhjen emocionale, duke u bërë bashkëveprues me njerëzit që transmetojnë këtë fenomen dhe ti si spektator e përjeton pa u koncenturar fare.
(Autori është Magjistër për Estetikë dhe Publicistikë)
No comments:
Post a Comment